Το καρκίνωμα του προστάτη είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στους άντρες παγκοσμίως. Έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένοι παράγοντες κίνδυνου, όπως η ηλικία, η εθνότητα, το οικογενειακό ιστορικό, τα επίπεδα ορμονών και κάποιες συγκεκριμένες ορμονικές επιδράσεις.
Η κλινική συμπεριφορά του καρκίνου του προστάτη κυμαίνεται από έναν καλά – διαφοροποιημένο μικροσκοπικό όγκο, ο οποίος μπορεί να μην έχει ουσιαστικά κλινικό αντίκτυπο, μέχρι έναν επιθετικό όγκο που εν τέλει οδηγεί σε μεταστάσεις, γενικευμένη νόσο και θάνατο.
Η συχνότητα με την οποία διαγιγνώσκεται έχει αυξηθεί χάρη στην εξάπλωση της μέτρησης του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στον ορό ως μεθόδου προσυμπτωματικού ελέγχου.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη με ακρίβεια, είναι η βιοψία με τη βοήθεια διορθικής υπερηχογραφίας, πριν την οποία, θα πρέπει να πραγματοποιείται μέτρηση των επιπέδων του PSA στον ορό.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Εκτιμάται ότι ένας στους έξι άνδρες θα διαγνωστεί κάποια στιγμή με τη νόσο, ενώ μόνο ένας στους 36 θα πεθάνει από αυτή.
Ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη αλλάζει με την ηλικία.
Από το σύνολο των πασχόντων, τουλάχιστον το 30% είναι άνω των 50ετών, ενώ πάνω από το 70% είναι άνω των 80 ετών.
Η ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη σχετίζεται με γενετική προδιάθεση. Εκτιμάται ότι ο κίνδυνος είναι διπλάσιος σε άτομα με συγγενή πρώτου βαθμού που έχει προσβληθεί από τη νόσο και τετραπλάσιος όταν έχουν προσβληθεί δύο ή περισσότεροι συγγενείς.
Σε σύγκριση με τη λευκή φυλή, τα άτομα της μαύρης φυλής εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για αυτόν τον τύπο καρκίνου. Σημαντικό επίσης ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου, διαδραματίζουν περιβαλλοντικοί παράγοντες.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Οι παράγοντες που συμμετέχουν στην ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνουν κληρονομικούς παράγοντες, τη διατροφή και τον τρόπο ζωής.
Δεν γνωρίζουμε επαρκώς, όλους τους παράγοντες που καθορίζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη. Ο κίνδυνος προσβολής από τη νόσο, είναι τουλάχιστον διπλάσιος σε περίπτωση θετικού οικογενειακού ιστορικού καρκίνου του προστάτη σε συγγενή πρώτου βαθμού.
Οι κληρονομικοί παράγοντες είναι κρίσιμοι για τον καθορισμό του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του προστάτη, ενώ εξωγενείς παράγοντες μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον κίνδυνο εξέλιξης της νόσου.
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ώστε να συσταθούν αλλαγές στον τρόπο ζωής (όπως μείωση της κατανάλωσης ζωικού λίπους και αύξηση της κατανάλωσης φρούτων, σιτηρών και λαχανικών) με στόχο τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης της νόσου.
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Στα πρώιμα στάδια, ο καρκίνος του προστάτη είναι συνήθως άσυμπτωματικος. Η παρουσία συμπτωμάτων υποδεικνύει τοπικά προχωρημένη ή μεταστατική νόσο.
Τοπικά προχωρημένοι όγκοι μπορεί να οδηγήσουν σε αιματουρία και αιματοσπερμία.
Το οστικό άλγος αποτελεί συνήθως άλλη μια εκδήλωση των οστικών μεταστάσεων, αν και πολλές φορές οι οστικές μεταστάσεις δεν δίνουν συμπτώματα.
Άλλα πιθανά ευρήματα, περιλαμβάνουν αυξημένα επίπεδα ουρίας λόγω αμφοτερόπλευρης απόφραξης της ροής των ούρων, αναιμία λόγω διήθησης του μυελού των οστών και αυξημένα επίπεδα αλκαλικής φωσφατάσης στον ορό σε περίπτωση οστικών μεταστάσεων και όξινης φωσφατάσης σε διάχυτη νόσο.
Υπάρχει μια αυξανόμενη επίπτωση μεταστάσεων στους πνεύμονες, το ήπαρ, τον υπεζωκότα, το περιτόναιο και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ
Το σύστημα βαθμολόγησης κατά Gleason αποτελεί την πρότυπη μέθοδο για την ιστολογική ταξινόμηση του αδενοκαρκινώματος του προστάτη.
Οι όγκοι σε γενικές γραμμές ταξινομούνται ως καλά διαφοροποιημένοι (βαθμολογία 6 στην κλίμακα (Gleason), ενδιάμεσης διαφοροποίησης (βαθμολογία 7 στην κλίμακα) ή ελάχιστα διαφοροποιημένοι (βαθμολογία 8-10).
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ
Τα υψηλά επίπεδα PSA ή και τα ευρήματα κατά τη δακτυλική εξέταση του ορθού θέτουν την υποψία της διάγνωσης. Η οριστική διάγνωση βασίζεται σε ιστο-παθολογοανατομική επιβεβαίωση του όγκου.
Η δακτυλική εξέταση του ορθού θα πρέπει να πραγματοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή. Το καρκίνωμα, αναγνωρίζεται από τη σκληρή, οζώδη και ανώμαλη επιφάνειά του.
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΙΔΙΚΟΥ
ΠΡΟΣΤΑΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ (PSA)
Υψηλά επίπεδα PSA ανευρίσκονται σε διάφορες παθήσεις του προστάτη, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του προστάτη. Αν και η εξέταση του PSA έχει καλύτερη ευαισθησία σε σχέση με τη δακτυλική εξέταση του ορθού, αποτελεί εξέταση χαμηλής ειδικότητας, καθώς παθήσεις όπως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη και η προστατίτιδα μπορούν να οδηγήσουν σε ψευδώς θετικά αποτελέσματα αυξάνοντας τα επίπεδα του PSA στον ορό. Υψηλού βαθμού κακοήθειας καρκίνος του προστάτη, μπορεί να αναπτυχθεί ακόμα και σε άνδρες με φυσιολογική τιμή PSA.
ΡΙΖΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΕΚΤΟΜΗ
Η πλήρης χειρουργική εξαίρεση του προστάτη (ριζική προστατεκτομή) είναι η καλύτερη θεραπευτική επιλογή για την αντιμετώπιση των όγκων που είναι περιορισμένοι στον προστάτη. Είναι η μόνη μορφή θεραπείας που ελαττώνει την πρόοδο της νόσου, τον κίνδυνο για μεταστάσεις και την εξέλιξη σε θάνατο.
Η διαδικασία περιλαμβάνει αφαίρεση ολόκληρου του αδένα και εκτομή αμφοτέρων των σπερματοδόχων κύστεων, μαζί με επαρκή έκταση περιβάλλοντος ιστού, ώστε να εξασφαλιστούν αρνητικά (μη διηθημένα) όρια εκτομής. Αυτή η διαδικασία συχνά πραγματοποιείται μαζί με αμφοτερόπλευρη εκτομή των πυελικών λεμφαδένων.
Η διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί με οπισθοηβική ή περινεϊκή προσέγγιση ή με λαπαροσκόπηση. Έπειτα από επιτυχημένη ριζική προστατεκτομή στην οποία αφαιρείται ολόκληρος ο προστάτης, τα επίπεδα του PSA στον ορό θα πρέπει να γίνουν μη ανιχνεύσιμα εντός των τεσσάρων εβδομάδων που ακολουθούν το χειρουργείο.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η εσωτερική ακτινοθεραπεία χρησιμοποιεί μια ραδιενεργό ουσία που είναι σφραγισμένη μέσα σε βελόνες, σπόρους, τα οποία τοποθετούνται απευθείας μέσα ή κοντά στον όγκο. Οι ραδιενεργοί σπόροι τοποθετούνται στον προστάτη μέσω βελονών που εισέρχονται διαμέσου του δέρματος του οσχέου και διαμέσου του ορθού. Η τοποθέτηση γίνεται κατευθυνόμενα με χρήση διουρηθρικής υπερηχογραφίας και αξονικής τομογραφίας.
Σε γενικές γραμμές η θεραπεία είναι καλά ανεκτή, αν και δεν είναι σπάνιο για αρκετούς μήνες μετά τη θεραπεία να υπάρχουν συμπτώματα από το ουροποιητικό.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Ο σκοπός της όλης διαδικασίας είναι να παρασχεθεί μια δόση ακτινοβολίας με δυνατότητα να σκοτώσει τον όγκο, ενώ παράλληλα η ακτινοβολία που διαχέεται στον περιβάλλοντα υγιή ιστό να είναι η ελάχιστη δυνατή. Οι επιπλοκές που προκύπτουν από τη θεραπεία βασικά, σχετίζονται με τη δόση και τη διάρκεια της ακτινοβολίας. Οι πιο συχνές επιπλοκές περιλαμβάνουν εκδηλώσεις από το γαστρεντερικό, όπως διάρροια και πρωκτίτιδα και εκδηλώσεις από το ουρογεννητικό, όπως σεξουαλική δυσλειτουργία και ουρητηρική στένωση.
ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΑΝΤΙΑΝΔΡΟΓΟΝΑ
Τέσσερις θεραπευτικές προσεγγίσεις χρησιμοποιούνται επί του παρόντος για τον αποκλεισμό της δράσης των ανδρογόνων:
· Καταστροφή των πηγών ανδρογόνων
· Αντιανδρονόνα
· Αναστολή της εκλυτικής ορμόνης της ώχρινοτρόπου ορμόνης ή και αναστολή της απελευθέρωσης της ωχρινοτρόπου ορμόνης
· Αναστολή της σύνθεσης ανδρογόνων
Τα αντιανδρογόνα βασικά, δρουν αποκλείοντας τους υποδοχείς ανδρογόνων των κυττάρων του προστάτη. Υπάρχουν δύο τύποι αντιανδρογόνων: τα στεροειδικά αντιανδρογόνα (οξική κυπροτερόνη) ή τα μη στεροειδικά αντιανδρογόνα
ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΑΝΑΛΟΓΑ LHRH
Η κύρια θεραπεία του καρκίνου του προστάτη είναι η αναστολή της σύνθεσης των ορχικής προέλευσης ανδρογόνων. Ένας από τους τρόπους για να επιτευχθεί αυτό είναι η χρήση αγωνιστών LHRH (εκλυτική ορμόνη της ωχρινοτρόπου ορμόνης).
Οι αγωνιστές LHRH ελαττώνουν την έκφραση των υποδοχέων στην υπόφυση.
Αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε μειωμένη σύνθεση τεστοστερόνης από τους όρχεις. Καθώς αυτοί οι παράγοντες αρχικά μιμούνται τη δράση της Φυσικής ορμόνης, τα επίπεδα τεστοστερόνης προσωρινά αυξάνονται.
Ευτυχώς, η συγχορήγηση ενός αντιανδρογόνου παρεμποδίζει τις αυξήσεις στα επίπεδα τεστοστερόνης. Το πλεονέκτημα αυτών των φαρμάκων έγκειται στο ότι μπορούν να χορηγηθούν με μια απλή ένεση.